1940-1945. Het verzet in Nederlands Limburg

Kerkrade

D’r Joep
Wikimedia

Dr. Kreijen, 1952

De april-mei-stakingen 1943

Bekendmaking van de „Hoogere SS- en Politieleider“ van de provincies Limburg en Noord-Brabant over de doodvonnissen in verband met de mijnstaking.
Op 1 juli 1946 werd in Wellerlooi (gemeente Bergen) op de Wellse Heide (nu het natuurgebied Landgoed de Hamert) een graf met zeven lichamen ontdekt. Daar staat een eikenhouten kruis op een muur van rode baksteen, het verzetsmonument, als blijvende herinnering aan de zeven verzetsstrijders Han Boogerd, Bob Bouman, Leendert Brouwer, Pieter Ruyters, Reinier Savelsberg, Meindert Tempelaars en Servaas Toussaint, gefusilleerd i.v.m. de staking 1943.
Zij staan voor de vele stakers, gesneuveld of niet, die voor altijd anonym zullen blijven.
In de mijnstreek werd die staking de mijnstaking genoemd. De eigenlijke mijnstreek ging van Geleen tot Kerkrade, maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld in Valkenburg, woonde een niet onaanzienlijk aantal mijnwerkers. In Maastricht ging de staking uit van kantoorpersoneel van de overheid en later ook van de banken. Toen de medewerkers van de PTT ook wilden staken, dwongen de aanwezige NSB-ers ze met allerlei dreigementen, door te werken. Onmiddellijk ontstonden voor alle loketten lange rijen van mensen, die één postzegel van 1 cent wilden kopen. Zo werd de post toch gedwongen te staken. Ook de fabieken sloten zich aan.
Er was in het begin een feeststemming. Men stroomde de cafés in en vermoedde niet (of wilde er niet aan denken) dat de bezetters dit natuurlijk niet zouden dulden en dat er slachtoffers zouden vallen. Door deze gebeurtenissen werd duidelijk: de pogingen, de Nederlanders te strikken met de status van „arisch broedervolk“ waren mislukt.
De mijnstaking maakte deel uit van de April-Mei-stakingen in 1943. De achtergrond was de door de bezetters geplande terugvoering van de Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap, om ze in de Duitse oorlogsindustrie te werk te stellen. Zij waren de overgang naar een meer massaal verzet in het hele land, ook in Limburg. Ook al was de staking met harde hand onderdrukt, toch (of misschien juist daarom) kregen nu de verzetsorganisaties meer toeloop. De tijd van de zoete broodjes was voorbij. Maar voor een groot deel van de Nederlandse joden was het al te laat. :(

https://www.openstreetmap.org/relation/406420#map=10/50.8747/6.0443

Kerkrade is de oostelijkste plaats in de Nederlandse mijnstreek. De kolenwinning is hier ooit begonnen. De mijnbouw speelde er zo een belangrijke rol, dat er een standbeeld aan is gewijd: „D’r Joep“, zie rechts. Maar die heeft met de mijnstaking niet direct te maken.
Klik op de afbeelding links, om meer daarover te lezen.

Tijdens de bevrijding van Zuid-Limburg kwam de opmars van de geallieerden een tijd lang tot staan. Kerkrade was opeens frontstad en de bevolking van Oost-Kerkrade moest worden geëvacueerd. Omdat de Duitsers alle voertuigen in beslag hadden genomen, ging dat met kruiwagens en dergelijke. Dokter Kreijen van het Sint-Jozefziekenhuis speelde het door onderhandelingen klaar, ook de achtergebleven patiënten en het personeel door een corridor naar bevrijd gebied te krijgen. Klik op zijn foto om meer daarover te lezen.

Bevrijd: 1944-10-05

De Limburgse gesneuvelden Kerkrade – 8 pers.
Creusen, Jan Willem Wiel "oom Kees"	∗ 1893-07-31 Kerkrade † 1945-05-31 Bergen-Belsen	- Raad van Verzet (RVV) - Koeriers van het verzet - Ondergrondse pers - Hulp aan joden - Kerkrade - Wiel Creusen was volgens Cammaert [1] distributie-ambtenaar [2] en oud-voorzitter van de plaatselijke Unie-afdeling [3], hij was ook betrokken bij de hulp aan onder meer joodse … muur: links, regel 26-01
Goossen, Theodorus Johannes Maria Theo “Harry van Benthum”	∗ 1917-10-20 Bergh † 2000-02-06 Heerlen	- Onderduikershulp L.O. - Kerkrade - Inlichtingenwerk - Overlevenden - BS (Binnenlandse Strijdkrachten) - Theo Goossen was rayonchef van de LO in Kerkrade. Werkte samen het Auβenministerium (bracht studenten uit Duitsland naar … Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg t-
Hillebrand, Johann	∗ 1922-07-12 Herzogenrath (D) † 1944-06-10 Liège	- Geheim Leger (B) - België - Kerkrade - Johann Hillebrand was mijnwerker in België. Hij behoorde daar tot de verzetsorganisatie Armée Secrète (A.S.) of Geheim Leger. [1] Dit was aanvankelijk vooral een … muur: links, regel 25-01
Horstmann, Henderich Hein	∗ 1902-01-30 Börger † 1943-05-04 Maastricht	- Kerkrade - April-Mei-stakingen, 1943 - Hein Horstmann is geboren in het Duitse Börger, ongeveer 50 km van het Nederlandse Emmen. Hij en zijn vrouw Klazina Koelman kwamen op 15 december 1925 vanuit Emmen naar Kerkrade. [1#3] … muur: links, regel 25-02
Kerres, Hubert Joseph Huub	∗ 1924-06-30 Kerkrade † 1944-08-30 Buchenwald	- Engelandvaarders - Studenten - Kerkrade - De student Hubert Joseph Kerres kwam uit Kerkrade. Zijn vader Mathias kwam uit het Duitstalige Eynatten bij Eupen, dat nu weer Belgisch is, moeder Maria Hubertina uit Horbach, vanuit Heerlen … muur: midden, regel 13-02
Lochtman, Hein	∗	- De geestelijken - Onderduikershulp L.O. - Kerkrade - Maastricht - Op de muur van de verzetskapel in Valkenburg staat ook voor Maastricht een Hein Lochtman, als kapelaan in Limmel. Dat is dezelfde persoon. muur: links, regel 25-03
Lochtman, Hendrik Joseph Hein	∗ 1911-09-02 Kerkrade † 1945-02-27 Bergen Belsen	- De geestelijken - Onderduikershulp L.O. - Kerkrade - Maastricht - Verzetsherdenkingskruis - Hein Lochtman was kapelaan in Limmel vanaf 1940 en lid van de LO in Maastricht. Verbergt … muur: links, regel 33-04
Ommeren, van Godefridus Frits	∗ 1919-11-14 Venlo † 1944-09-11 Heerlen	- April-Mei-stakingen, 1943 - Onderduikers - Kerkrade - Frits van Ommeren was leerling machinist bij de Nederlandse Spoorwegen. Na de staking ondergedoken en bij een overval door de SS op de boerderij Weltermolen, Welten, (gemeente … muur: links, regel 25-04