Warning: Undefined variable $title2 in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 134

1940-1945

Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Concentratiekampen |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
De economie van de concentratiekampen |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Dachau |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Sachsenhausen |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Buchenwald |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Mauthausen |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Ravensbrück |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Neuengamme |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Kamp Westerbork |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Auschwitz /Oświęcim |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Duitse krijgsgevangenenkampen in de buurt van Limburg |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Oranje-Hotel |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Het lied der achttien dooden |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Salzgitter |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Bergen-Belsen |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
AEL (Arbeits-Erziehungs-Lager) |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Natzweiler |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Kamp Amersfoort |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Kamp „Erika“ bij Ommen |
Warning: Undefined array key "tit_LLAANNG" in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 146
Kamp Vught |

Het lied der achttien dooden

Mannen die huilen om poëzie: Ed van Thijn

Mannen huilen niet om poëzie. Of toch wel? In de bundel Gedichten die mannen aan het huilen maken vertellen meer dan zestig vooraanstaande Nederlandse en Vlaamse mannen welk gedicht hen de tranen naar de ogen jaagt. HP/De Tijd licht de komende weken enkele van deze ‘huilende mannen’ uit. Deze week: oud-PvdA-politicus Ed van Thijn (1934) over het gedicht Het lied der achttien dooden van Jan Campert.

“Nog elke dag — de eerste acht versregels hangen in mijn studeerkamer — gaat dit gedicht mij door merg en been. Ik was zes toen de oorlog begon, tien toen ik in Kamp Westerbork door de Canadezen werd bevrijd. In die tussenliggende tijd heb ik achttien adressen gehad, waarvan drie in gevangenschap. Tijdens de kerstdagen van 1944 zat ik bijvoorbeeld in een huis van bewaring met drie volwassen medegevangenen in een cel. Naast onze cel was de dodencel, waarvan de radeloze geluiden soms tot ons doordrongen.”

“Ik heb de oorlog kunnen overleven dankzij een jeugdige verzetsgroep die 220 kinderen aan in totaal 1000 adressen heeft kunnen helpen. De verzetsgroep bestond uit veertien mannen en vrouwen die elke dag opnieuw hun leven waagden. Vier van hen hebben de bevrijding niet gehaald. Remco Campert, de zoon van Jan Campert, dichtte later in het gedicht Iemand stelt de vraag:

Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden
(…)
iemand stelt de vraag
iemand verzet zich
en dan nog iemand
en nog iemand
en nog’

De vraag die ik mij een leven lang heb gesteld, en nog: hoe is het mogelijk dat ik leef en zij niet meer?”

Het lied der achttien dooden
	Een cel is maar twee meter lang en nauw twee meter breed, wel kleiner nog is het stuk grond, dat ik nu nog niet weet, maar waar ik naamloos rusten zal, mijn makkers bovendien, wij waren achttien in getal, geen zal den avond zien. O lieflijkheid van licht en land, van Holland’s vrije kust, eens door den vijand overmand had ik geen uur meer rust. Wat kan een man oprecht en trouw, nog doen in zulk een tijd? Hij kust zijn kind, hij kust zijn vrouw en strijdt den ijdlen strijd. Ik wist de taak die ik begon, een taak van moeiten zwaar, maar ’t hart dat het niet laten kon schuwt nimmer het gevaar; het weet hoe eenmaal in dit land de vrijheid werd geëerd, voordat een vloekbre schennershand het anders heeft begeerd. Voordat die eeden breekt en bralt het miss’lijk stuk bestond en Holland’s landen binnenvalt en brandschat zijnen grond; voordat die aanspraak maakt op eer en zulk Germaansch gerief ons volk dwong onder zijn beheer en plunderde als een dief. De Rattenvanger van Berlijn pijpt nu zijn melodie, — zoo waar als ik straks dood zal zijn, de liefste niet meer zie en niet meer breken zal het brood en slapen mag met haar — verwerp al wat hij biedt of bood die sluwe vogelaar. Gedenkt die deze woorden leest mijn makkers in den nood en die hen nastaan ’t allermeest in hunnen rampspoed groot, gelijk ook wij hebben gedacht aan eigen land en volk — er daagt een dag na elken nacht, voorbij trekt iedre wolk. Ik zie hoe ’t eerste morgenlicht door ’t hooge venster draalt. Mijn God, maak mij het sterven licht — en zoo ik heb gefaald gelijk een elk wel falen kan, schenk mij dan Uw genâ, opdat ik heenga als een man als ’k voor de loopen sta.
[1] Jan Campert, ∗1902 †1943 Neuengamme Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English • Français

Het lied der achttien dooden

Een cel is maar twee meter lang
en nauw twee meter breed,
wel kleiner nog is het stuk grond,
dat ik nu nog niet weet,
maar waar ik naamloos rusten zal,
mijn makkers bovendien,
wij waren achttien in getal,
geen zal den avond zien.

O lieflijkheid van licht en land,
van Holland’s vrije kust,
eens door den vijand overmand
had ik geen uur meer rust.
Wat kan een man oprecht en trouw,
nog doen in zulk een tijd?
Hij kust zijn kind, hij kust zijn vrouw
en strijdt den ijdlen strijd.

Ik wist de taak die ik begon,
een taak van moeiten zwaar,
maar ’t hart dat het niet laten kon
schuwt nimmer het gevaar;
het weet hoe eenmaal in dit land
de vrijheid werd geëerd,
voordat een vloekbre schennershand
het anders heeft begeerd.

Voordat die eeden breekt en bralt
het miss’lijk stuk bestond
en Holland’s landen binnenvalt
en brandschat zijnen grond;
voordat die aanspraak maakt op eer
en zulk Germaansch gerief
ons volk dwong onder zijn beheer
en plunderde als een dief.

De Rattenvanger van Berlijn
pijpt nu zijn melodie, —
zoo waar als ik straks dood zal zijn,
de liefste niet meer zie
en niet meer breken zal het brood
en slapen mag met haar —
verwerp al wat hij biedt of bood
die sluwe vogelaar.

Gedenkt die deze woorden leest
mijn makkers in den nood
en die hen nastaan ’t allermeest
in hunnen rampspoed groot,
gelijk ook wij hebben gedacht
aan eigen land en volk —
er daagt een dag na elken nacht,
voorbij trekt iedre wolk.

Ik zie hoe ’t eerste morgenlicht
door ’t hooge venster draalt.
Mijn God, maak mij het sterven licht —
en zoo ik heb gefaald
gelijk een elk wel falen kan,
schenk mij dan Uw genâ,
opdat ik heenga als een man
als ’k voor de loopen sta.

[1] Jan Campert, ∗1902 †1943 Neuengamme
Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English • Français

Warning: Undefined variable $page_title in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 43

Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 43

Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

83
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

82
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

80
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

79
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

78
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

77
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

76
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

75
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

74
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

73
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

72
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

71
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

70
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

68
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

67
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

66
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

65
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

64
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

63
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

62
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

61
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

60
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

59
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

58
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

57
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

56
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

55
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

54
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

53
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

49
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

48
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

47
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

46
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

45
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

44
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

43
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

42
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

40
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

39
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

38
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

36
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

35
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

34
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

20
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

19
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

17
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

16
Warning: Undefined variable $titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136

Warning: Undefined variable $description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136